Chậm giảm giá xăng dầu, lỗi tại điều hành?

Theo tính toán của các DN đầu mối, hiện nay, giá xăng vẫn đang lỗ và giá các mặt hàng dầu chỉ lãi chút ít.
Cụ thể, tính tới ngày 16/12, giá xăng lỗ 55,71 đồng/lít. Ngược lại, giá dầu diezen lãi 167,87 đồng/lít, dầu hỏa lãi 29,46 đồng/lít và dầu madut lãi mạnh nhất là 291,11 đồng/kg. Đây là kết quả tính theo đúng công thức giá ở Nghị định 84, với căn cứ giá là bình quân 30 ngày theo thị trường Singapore. Trong đó, giá dầu diezen và dầu hỏa đều có giá bình quân khoàng 125 USD/thùng, giá xăng thấp hơn khoảng 116 USD/thùng, dầu madut khoảng 614 USD/tấn.

Khoản phí được cho là thường có sự vênh nhau giữa cách tính của Liên Bộ Tài chính- Công Thương và DN là phí bảo hiểm cước vận chuyển về Việt Nam đã được áp dụng mức thấp nhất là 2,5 USD/thùng. Khoản phí kinh doanh theo định mức vẫn áp dụng mức hiện hành 600 đồng/lít cho xăng, dầu hỏa, dầu diezen và 400 đồng/kg cho dầu madut.

Vì lý do này, cả đại diện hai đầu mối lớn nhất là SaigonPetro và Petrolimex khẳng định, chưa thể giảm giá bán lẻ xăng dầu.

Ông Bùi Ngọc Bảo, chủ tịch HĐQT Petrolimex chia sẻ, dư luận có thể cho rằng, vì công thức tính giá đã bao gồm cả khoản 300 đồng/lít lợi nhuận định mức nên nếu trừ đi mức lỗ trên (55 đồng/lít), DN vẫn còn lãi tới 250 đồng/lít xăng. Tuy nhiên, ngay bản thân công thức này còn tồn một khoản đã rất lỗi thời là mức 600 đồng/lít chi phí kinh doanh. Đây mà mức phí ban hành từ năm 2009 mà đến nay, chính các bộ ngành đã phải thừa nhận là thấp, không đủ trang trải cho hoạt động kinh doanh của DN. Nếu tính theo định mức khoảng 860 đồng/lít mà Liên bộ này từng dự kiến thì DN đã luôn lỗ ít nhất 260 đồng/lít.

Trước đó, lãnh đạo Cục Quản lý giá, Bộ Tài chính cũng chia sẻ, mặc dù giá thế giới gần đây có xu hướng tích cực nhưng vẫn có lên, có xuống khó dự đoán. Các DN tuy có mặt lãi nhưng còn lãi thấp nên trước mắt, Bộ cũng chưa thể yêu cầu DN giảm giá. Đây cũng là cơ hội để cho DN tranh thủ hồi phục lợi nhuận, bù cho thời gian quý II, quý III bị kiềm giá, thua lỗ.

Tuy nhiên, nếu như tính giá trong vòng 10 ngày gần đây, giá xăng dầu thế giới đã hạ nhiệt đáng kể. Xăng A92 giao dịch tại Singapore đã xuống tới mức giá dao động chỉ hơn 111- 113 USD/thùng, dầu diezen cũng đã hạ xuống mức giá 122 USD/thùng. Giá xăng A92 lãi tới hơn 650 đồng/lít và dầu diezen lãi hơn 700 đồng/lít.

Dù vậy, ông Bùi Ngọc Bảo cho biết, về bản chất, giá xăng dầu vẫn đang do Nhà nước can thiệp điều hành. Quy định hiện nay vẫn phải tính giá 30 ngày chứ không phải tính giá 10 ngày để điều chỉnh.

Khó sòng phẳng giá xăng dầu, lỗi tại điều hành

Theo nhiều chuyên gia kinh tế, có thể vì quy định 30 ngày này đã khiến các DN trì hoãn việc giảm giá. Nếu chỉ tính bình quân 10 ngày thì hiện nay, giá xăng dầu bán lẻ trong nước đã có thể giảm đáng kể.

Mới đây, nhân cuộc rà soát hiệu quả của Nghị định 84, SaigonPetro đã kiến nghị lên Bộ Công Thương cần giảm thời gian tính bình quân giá cơ sở từ 30 ngày hiện nay xuống 10 ngày.

Theo DN này, biên độ tăng giảm giá xăng dầu thế giới rất cao nhưng vì tính giá cơ sở bình quân theo chu kỳ 30 ngày nên không theo sát được với giá thị trường thế giới, gây nên nhiều bất cập.

Cụ thể, cụ thể, có thời điểm giá xăng dầu thị trường thế giới giảm nhưng giá cơ sở bình quân 30 ngày vẫn cao nên không thể giảm giá bán lẻ trong nước. Hệ quả kéo dài là tình trạng cạnh tranh thù lao không lành mạnh giữa các DN lớn và nhỏ. 

Một số doanh nghiệp đầu mối không có hàng tồn kho hoặc tồn kho thấp, khi nhập hàng mới về có lãi cao nên bán ra thị trường với thù lao cao cho đại lý. Trong khi đó, các doanh nghiệp đầu mối khác nghiêm túc đảm bảo đúng mức dự trữ lưu thông 30 ngày thì phải chịu tồn kho cao, giá thành nhập trước cao thì bị lỗ. Để cạnh tranh, các DN này buộc phải chiết khấu thù lao thị trường nên bị lỗ.

Ngược lại, khi giá thị trường thế giới tăng nhưng giá cơ sở bình quân 30 ngày vẫn còn thấp nên cũng không thể điều chỉnh tăng giá bán lẻ. Thị trường lại xuất hiện những lo ngại, dự báo sẽ có đợt tăng giá bán lẻ nên phát sinh tình trạng đầu cơ, găm hàng.

Hiện nay, thù lao đại lý xăng dầu ở phía Nam đã lên tới 800-900 đồng/lít, vượt xa “chuẩn” giới hạn của bộ Tài chính.
Tuy nhiên, ông Bùi Ngọc Bảo, Chủ tịch HĐQT Petrolimex lại có quan điểm khác.

Ông nói: “Tính giá xăng dầu theo 30 ngày hay 20 ngày, 10 ngày không phải là mấu chốt vấn đề. Lỗi ở đây là do điều hành chứ không phải do công thức tính giá. Vì cách điều hành hiện nay nên việc tính giá xăng dầu theo thị trường đang bị méo mó”.

“Vấn đề là cơ quan Nhà nước muốn mục tiêu gì ở thị trường xăng dầu?”, ông nhấn mạnh.

Nếu tính giá bình quân 30 ngày thì mức độ, tần suất điều chỉnh giá xăng dầu trong nước sẽ chậm hơn giá thế giới. Bù lại, thị trường giá cả có sự ổn định.

Còn nếu tính giá bình quân theo chu kỳ 20 hay 10 ngày thì việc điều chỉnh giá rõ ràng sẽ nhanh hơn theo giá thế giới. Còn nếu tính giá theo 1 ngày thì thị trường trong nước hoàn toàn chạy theo thị trường thế giới.

Tuy nhiên, cần có cái nhìn song phẳng ở câu chuyện này. Theo phân tích của ông Bảo, điều chỉnh giá nhanh, hay chậm thì cũng có cả chiều lên và xuống. Nếu giá giảm chậm thì cũng có nghĩa là tăng chậm, giá giảm nhanh, giảm sâu thì cũng có nghĩa sẽ có lúc tăng nhanh, tăng mạnh.

Giả dù tính giá bình quân 10 ngày hiện nay, giá xăng dầu có thể giảm 500-600 đồng/lít. Nhưng cũng nếu áp dụng số ngày này thì trước đây, có lúc giá xăng dầu sẽ tăng mạnh tới 2.000-2.500 đồng/lít.

Ông Bảo phân tích thêm, đặc thù ở Việt Nam, giá xăng dầu trong nước không chỉ phụ thuộc vào giá thế giới mà còn phụ thuộc vào động thái điều hành thuế và Quỹ bình ổn. Tuy gọi là công thức tính giá theo thị trường nhưng có quá nhiều biến số mà bản thân DN không chủ động được. Chẳng hạn, khi giá thế giới tăng, Nhà nước lại giảm thuế, xả Quỹ nên DN cũng không thể tăng giá theo đúng nhịp thế giới. Còn khi giá thế giới giảm, Nhà nước luôn hồi phục nguồn thu cho ngân sách bằng việc tăng thuế, dừng xả Quỹ hoặc tăng trích Quỹ nên DN cũng không thể giảm giá theo đúng biên độ giảm của giá thế giới.

Cũng chính vì vậy, có ý kiến cho rằng, giá xăng giảm chậm vì lỗi chậm sửa Nghị định 84 cũng khiến ông Bảo rất băn khoăn. Thời gian qua, Nghị định 84 hầu như không vận hành đầy đủ, việc điều chỉnh giá theo thị trường do DN chủ động ít khi được thực hiện, Nhà nước can thiệp là chủ đạo. Bản chất, cơ chế kinh doanh theo Nghị định này mới chỉ là bước tiệm cận theo thị trường chứ chưa phải là thị trường hóa thực sự.

Hiện nay, Bộ Công Thương vẫn đang rà soát Nghị định 84, dự kiến sẽ trình Chính phủ trong tháng 12 này.